Podatek VAT dla podmiotów leczniczych, lekarzy i branży medycznej.

Naliczanie podatku VAT w branży medycznej jest zróżnicowane w zależności od rodzaju sprzedaży oraz podmiotu sprzedającego.

Co do zasady, każda świadczona usługa, czy sprzedaż towaru, podlega rozliczeniu podatkiem od towarów i usług – w skrócie podatkiem VAT – w stawce 23%. Polskie przepisy przewidują jednak zwolnienia z podatku VAT dla usług medycznych spełniających określone warunki.

Zwolnienia z VAT dla usług medycznych

Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy o VAT zwalnia się od podatku m.in. usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz ściśle z nimi związane dostawy towarów lub usługi – pod warunkiem, że są one wykonywane w ramach działalności leczniczej przez uprawnione podmioty.

Innymi słowy, usługa musi mieć cel leczniczy lub profilaktyczny i być związana bezpośrednio z ochroną zdrowia pacjenta.

Zwolnienie to ma charakter przedmiotowo-podmiotowy – dotyczy określonego rodzaju usług medycznych oraz podmiotów je świadczących. Ustawa wymienia tu w szczególności: podmioty lecznicze (w tym podmioty medyczne), podmioty świadczące na ich rzecz usługi na ich terenie, lekarzy (w tym dentystów), pielęgniarki, położne, psychologów oraz inne osoby posiadające formalne uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych określonych w ustawie o działalności leczniczej.

Zgodnie z ustawą o działalności leczniczej, za osobę wykonującą zawód medyczny uznaje się taką, która posiada odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych w danej dziedzinie.

Również usługi pomocnicze ściśle związane z opieką medyczną (np. diagnostyka laboratoryjna na zlecenie szpitala, transport sanitarny pacjentów itp.) mogą być objęte zwolnieniem, o ile są integralnym elementem procesu leczenia i służą bezpośrednio pacjentowi.

Warto podkreślić, że zwolnienie dotyczy jedynie usług ściśle medycznych. Fakt, że dana firma jest np. kliniką lub przychodnią, nie oznacza automatycznie zwolnienia całej działalności. Zwolnione z VAT są wyłącznie te usługi, które stanowią opiekę medyczną nad pacjentem. Dla kontrastu, inne czynności podejmowane przez podmioty lecznicze (np. wynajem pomieszczeń w szpitalu pod działalność komercyjną, usługi doradcze niezwiązane z leczeniem, sprzedaż artykułów niezwiązanych bezpośrednio z terapią) podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, ponieważ nie mieszczą się w ramach świadczeń zdrowotnych.

Ograniczeniem zwolnienia jest także wymóg odpowiednich uprawnień podmiotu. Przykładowo, usługi paramedyczne wykonywane przez osoby nieposiadające statusu zawodu medycznego nie mogą korzystać ze zwolnienia przedmiotowego. Jeśli więc pewne świadczenie prozdrowotne oferuje podmiot niemający formalnie statusu podmiotu leczniczego ani personelu medycznego (np. masaże relaksacyjne w salonie spa, porady dietetyczne udzielane przez osobę bez kwalifikacji medycznych), wówczas nie spełnia ono warunków zwolnienia VAT – nawet jeżeli subiektywnie poprawia dobrostan klienta. Podobnie usługi o charakterze kosmetycznym lub upiększającym nie korzystają ze zwolnienia medycznego. Od 2024 r. część z nich (typowe usługi kosmetyczek, fryzjerów) objęto co prawda obniżoną stawką 8%, ale nadal nie są to usługi zwolnione – i co istotne, medycyna estetyczna jako taka nie mieści się w definicji usług kosmetycznych objętych 8% VAT. Zabiegi estetyczne inwazyjne (wymagające wiedzy medycznej) nie są traktowane ani jako zwolniona opieka medyczna, ani jako zwykłe usługi kosmetyczne ze stawką 8% – w praktyce więc podlegają opodatkowaniu stawką podstawową 23%, jeśli brak jest wskazań stricte zdrowotnych do ich wykonania.

Stawki VAT na wyroby medyczne i inne towary branży medycznej

Większość towarów związanych z ochroną zdrowia jest objęta obniżonymi stawkami VAT, choć w różnych wysokościach, w zależności od kategorii produktu. Ogólna zasada jest taka, że standardowa stawka VAT w Polsce wynosi 23% (stawka podstawowa), ale ustawa przewiduje kilka stawek preferencyjnych – poniżej przedstawiono kluczowe kategorie towarów medycznych i przypisane im stawki VAT:

• Leki i produkty lecznicze – co do zasady objęte są one stawką 8%. Dotyczy to wszelkich produktów posiadających status produktu leczniczego dopuszczonego do obrotu na terytorium Polski zgodnie z przepisami Prawa farmaceutycznego. Wyjątkiem mogą być produkty, które nie są zaklasyfikowane jako produkty lecznicze – np. suplementy diety, kosmetyki – one nie mieszczą się w tej preferencji i są opodatkowane 23%, chyba że osobny przepis przewiduje dla nich inną stawkę. W praktyce granica bywa cienka (np. niektóre produkty z pogranicza leku i suplementu); dlatego w razie wątpliwości warto wystąpić o Wiążącą Informacją Stawkową (WIS), by ustalić prawidłową stawkę VAT na dany preparat
• Wyroby medyczne i sprzęt rehabilitacyjny – szeroka kategoria obejmująca m.in. urządzenia, aparaturę i różnego typu sprzęt stosowany w diagnostyce, terapii, rehabilitacji oraz wyroby dla osób niepełnosprawnych – również objęta jest preferencyjną stawką 8% VAT.
• Stawka 5% ma mniejsze znaczenie w branży medycznej (stosowana głównie do żywności, książek itd., choć pośrednio korzystają z niej np. niektóre dietetyczne środki spożywcze)
• Stawka 0% z kolei dotyczy głównie wewnątrzwspólnotowej dostawy lub eksportu towarów medycznych za granicę oraz pewnych szczególnych sytuacji (np. dostawa towarów dla organizacji humanitarnych)

Opodatkowanie usług vs. towarów – różnice i praktyczne aspekty

Sposób opodatkowania działalności w branży medycznej w praktyce zależy od charakteru świadczonych czynności – czy są to usługi medyczne, czy sprzedaż towarów medycznych. Ta różnica rodzi szereg istotnych konsekwencji dla podmiotów leczniczych, zarówno w rozliczeniach VAT, jak i w modelu prowadzenia biznesu.

Najważniejszą różnicą jest to, że usługi opieki zdrowotnej są najczęściej zwolnione z VAT, podczas gdy sprzedaż towarów (leków, materiałów, urządzeń) podlega opodatkowaniu (z reguły 8% VAT). W praktyce oznacza to, że np. przychodnia czy lekarz, który świadczy wyłącznie usługi leczenia, nie dodaje VAT do swoich faktur (pacjent nie płaci VAT od wizyty lekarskiej), ale apteka wydająca lek dolicza 8% VAT do ceny leku, a sklep ze sprzętem rehabilitacyjnym również naliczy 8% VAT na fakturze za wózek inwalidzki.

Ta odmienność wpływa na rozliczenia wewnętrzne podmiotów medycznych, zwłaszcza gdy prowadzą działalność mieszaną (częściowo zwolnioną, częściowo opodatkowaną). Podmioty lecznicze zwolnione z VAT od usług, nie mają prawa do odliczenia podatku naliczonego przy zakupach towarów i usług związanych z tymi zwolnionymi usługami. Jeśli placówka medyczna sprzedaje towary opodatkowane (lub świadczy usługi opodatkowane), wówczas może odliczyć VAT od zakupów związanych z tą sprzedażą. W praktyce wiele podmiotów wykonuje zarówno czynności zwolnione, jak i opodatkowane, i musi prowadzić tzw. proporcję odliczenia VAT. Przykładowo, jeżeli szpital prowadzi przychodnię (usługi zwolnione) i jednocześnie aptekę szpitalną czynną dla pacjentów zewnętrznych (sprzedaż leków na 8% VAT), to VAT naliczony od zakupów związanych z apteką (np. kupno leków hurtowo) podlega odliczeniu, natomiast VAT od zakupów do działalności leczniczej nie. Wspólne koszty (np. media, wynajem powierzchni) są odliczane procentowo według struktury sprzedaży opodatkowanej vs zwolnionej. Taki podział wymaga odpowiedniej ewidencji i dodatkowej pracy księgowej, ale jest konieczny, by prawidłowo rozliczać VAT. Podobnie gabinet lekarski, który oprócz usług medycznych (zwolnionych) sprzedaje pacjentom np. środki ortopedyczne czy kosmetyki specjalistyczne, musi naliczać VAT od tych dostaw towarów i może odpowiednio odliczać część podatku od zakupów towarów przeznaczonych na sprzedaż.

Podsumowując, obecny stan prawny w Polsce zwalnia z VAT klasyczne usługi leczenia ludzi, natomiast towary medyczne są opodatkowane preferencyjnie 8%. Interpretacje i orzecznictwo doprecyzowują granice zwolnień.

Pozostałe rzeczy są objęte standardową stawką 23% vat w zdecydowanej większości przypadków. Natomiast warto pamiętać też o dostępnym zwolnieniu podmiotowym, z artykułu 113 r. ustawy o VAT, w przypadku gdy nie można skorzystać z preferencyjnych stawek. Artykuł ten zwalnia sprzedaż od podatku VAT do kwoty 200.000,00 w danym roku kalendarzowym. Jednak możliwość z jego korzystania (jak również obliczenie dokładnego limitu, w przypadku otwarcia działalności w trakcie roku), powinna być każdorazowo analizowana indywidualnie.